Αντικείμενο του σεμιναρίου είναι η μελέτη επιλεγμένων ιστοριογραφικών κειμένων της ύστερης βυζαντινής περιόδου (13ος – 15ος αι.). Θα δοθούν θέματα εργασιών, οι οποίες θα παρουσιαστούν πριν από τη λήξη του εξαμήνου. Προϋπόθεση για την παρακολούθηση του σεμιναρίου αποτελεί η επαρκής γνώση μιας τουλάχιστον ξένης γλώσσας. Απαραίτητη εξάλλου θεωρείται η τακτική παρακολούθηση.

Το μάθημα θα ξεκινήσει με μία σύντομη διαπραγμάτευση των δύο ειδών εκκλησιαστικής ποίησης που καλλιέργησαν οι τρεις μελωδοί (κοντάκιο και κανών). Στη συνέχεια θα αναλυθούν νοηματικά, υφολογικά και πιθανόν και λειτουργικά, χαρακτηριστικά έργα των τριών ποιητών (Κοντάκιο του Ρωμανού εις την Γέννηση του Χριστού, και άλλα, καθώς και κανόνες των Κοσμά και Ιωάννη Δαμασκηνού.)

Κριτική των κειμένων: Είδη πηγών. Η φύση της χειρόγραφης παράδοσης. Αιτίες για την ασυμφωνία των χειρογράφων. Ειδικές μέθοδοι κριτικής του κειμένου.

Έκδοση ενός κειμένου: Η συλλογή του υλικού. Αφομοίωση. Η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Επιλογή των συμβόλων. Το κύριο σώμα της έκδοσης (γενική διάταξη της ύλης). Ανάμεσα στο κείμενο και στο κριτικό υπόμνημα. Το κριτικό υπόμνημα. Σχόλια. Διπλωματική έκδοση πηγών.

Στο μάθημα αυτό θα εξετάσουμε, αναλύοντας υφολογικά, πραγματολογικά και ιστορικά, αντιπροσωπευτικά κείμενα της περιόδου από την έναρξη της Εικονομαχίας (π. 720) μέχρι την τελική υποχώρησή της το 843. Τα κείμενα που θα επισκεφθούμε ανήκουν σε διαφορετικά γραμματειακά είδη (Ιστοριογραφία, Επιστολογραφία, Θεολογική γραμματεία, Αγιολογία και Ποίηση) και η ανάλυσή τους θα σκοπεύει στην ανάδειξη των θεολογικών, ιστορικών αλλά και κυριώς πολιτιστικών διαστάσεων μέσα στις οποίες δημιουργήθηκαν.

Το μάθημα επικεντρώνεται στο λογοτεχνικό είδος της «αυτοβιογραφίας», εξετάζοντας παράλληλα «αφηγήσεις ζωής», «απομνημονεύματα», «ημερολογιακές καταγραφές» και «μαρτυρίες» που σχετίζονται με την αναπαράσταση της υποκειμενικής εμπειρίας. Ο «εαυτός σε πρώτο πρόσωπο», η αυτό-αναπαράσταση και η βιωμένη εμπειρία του υποκειμένου είναι ένα πλούσιο ερευνητικό πεδίο για να σκεφτούμε την αφηγηματική θεμελίωση του συγγραφέα και του αναγνώστη μέσα στη νεωτερικότητα. Στο πλαίσιο αυτό, θα εξετάσουμε την ιστορική και γραμματολογική εξέλιξη της αυτοβιογραφίας, ιδιαίτερα τον 19o και τον 20ό αιώνα, με άξονα την αναπαράσταση του «εαυτού», τη σχέση υποκειμενικότητας και ταυτότητας, την ποιητική της αφήγησης, καθώς και την ανάδειξη του αυτοβιογραφικού λόγου σε κυρίαρχη πηγή πολιτισμικής πληροφορίας. Η μελέτη διαφορετικών κειμένων και πηγών, άλλωστε, θα μας απασχολήσει και σε σχέση με το ερώτημα της χρήσης των αυτοβιογραφιών ως ιστορικών τεκμηρίων για να κατανοήσουμε όψεις της λογοτεχνικής, της διανοητικής και της πολιτισμικής ιστορίας.

Στο μάθημα αυτό θα εξετάσουμε τις λεγόμενες «ιστορικές πρωτοπορίες», δηλαδή τα ριζοσπαστικά καλλιτεχνικά κινήματα των αρχών του 20ού αιώνα στην Ευρώπη –καθώς και την απήχηση που αυτά είχαν στον ελληνικό χώρο. Εξετάζοντας τις ιστορικές, φιλοσοφικές και καλλιτεχνικές βάσεις τους έτσι όπως αυτές τέθηκαν στο τέλος του 19ου αιώνα, θα διατρέξουμε, στην συνέχεια, τον ιμπρεσιονισμό, τον εξπρεσιονισμό, τον κυβισμό, τον φουτουρισμό, το νταντά και τον υπερρεαλισμό, κάνοντας συγχρόνως αναφορά σε ελάσσονα κινήματα. Θα επικεντρωθούμε στην λογοτεχνία, αλλά θα μελετήσουμε επίσης ζωγραφική, μουσική και κινηματογράφο.

Το σεμινάριο προσφέρεται αποκλειστικά σε φοιτητές τρίτου εξαμήνου, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να το επιλέξουν στη θέση ενός από τα άλλα δύο προσφερόμενα σεμινάρια. Στο πλαίσιο του σεμιναρίου ο φοιτητής εκπονεί συστηματική έρευνα υπό την εποπτεία αρμόδιου μέλους ΔΕΠ, σε αντικείμενο που δεν συμπίπτει με τη θεματική των άλλων προσφερόμενων σεμιναρίων, και παραδίδει εκτενή μεταπτυχιακή εργασία.

Αντικείμενο του σεμιναρίου είναι η διαπλοκή του ποιητικού λόγου του 20ού αιώνα με την ιστορική πραγματικότητα, μέσω ρητών είτε λανθανουσών αναφορών στο (απώτερο ή σχετικά πρόσφατο) ιστορικό παρελθόν είτε και στο ιστορικό παρόν. Ξεκινώντας από το κεντρικό παράδειγμα του Καβάφη, θα εξετάσουμε συναφή ποιητικά κείμενα νεωτερικών ποιητών του μεσοπολέμου (Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος, Εμπειρίκος, Εγγονόπουλος) αλλά και ποιητών της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς (ιδίως: του Αναγνωστάκη, του Σαχτούρη και του Σινόπουλου). Στο πλαίσιο του σεμιναρίου θα εξεταστούν επίσης συναφείς θεωρητικές προτάσεις (όπως π.χ. οι αντιλήψεις του T.S. Eliot περί «ιστορικής αίσθησης») και άλλα τεκμήρια, σε μια απόπειρα εντοπισμού προϋποθέσεων και λειτουργιών ιστορικότητας στον σύγχρονο ποιητικό λόγο (σε διάκριση προς τη συνηθέστερη ροπή προς τη μυθολόγηση του παρελθόντος).

1. Ο όρος λογοτεχνία και οι ειδολογικές ταξινομήσεις στο μεσοπόλεμο
2. Κριτικές τάσεις
3. Επικοινωνία με την ξένη κριτική
4. Μέθοδοι προσέγγισης της λογοτεχνίας
5. Ο λογοτεχνικός κανόνας. Ο «διάλογος» για τον ορισμό και την εφαρμογή του και οι όροι-κλειδιά της κριτικής
6. Περιοδικά, κριτικοί και κριτικά έργα (ιστορίες λογοτεχνίας, βιβλία κριτικής, δοκίμια, μελέτες, ανθολογίες).
Άγρας, Αποστολάκης, Βαρίκας, Βάρναλης, Βουτιερίδης, Δημαράς, Α. Παράσχος, Φ. Πολίτης, Σεφέρης, Τερζάκης, Τσάτσος, Χουρμούζιος.
7. Προς μια θεωρία του λογοτεχνικού κειμένου: Παλαμάς, Βάρναλης, Άγρας, Τερζάκης, Σεφέρης.